تناقضات تراريخته در هفته نامه سلامت

نقد هفته نامه سلامت/17

در شماره 523 هفته نامه سلامت(صفحه با خوانندگان)، يکي از سؤالات مربوط به واژه «تراريخته» در محصولات غذايي است که دکتر آراسب‌ دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت موادغذايي خيلي عادي و بدون هيچگونه اظهار ترديدي اينگونه پاسخ مي دهد:

«تراريخته معادل کلمه ترانس‏ژنيک و به معناي غذاهايي است که از لحاظ ژنتيکي دستکاري شده ‏اند. به عبارت ديگر، مهندسان ژنتيک، ژن‏هاي نامطلوب محصولات گياهي را از آن خارج و ژن‏هايي که از ديد ما مطلوب است، به آن اضافه مي‏کنند تا محصولي با کيفيت و ماندگاري بالا به دست بياورند.

در اصلاح ژنتيکي معمولا کاري مي‏کنند که محصول نسبت به آفت، سرما و گرما، خشکي بيماري و... مقاوم شود و در عين حال طعم و مزه بهتري داشته باشد. در نتيجه توليد محصولات تراريخته به سموم شيميايي دفع آفات نباتي نيازي ندارد و از اين جهت کاملا سالم هستند.

در کشورهاي پيشرفته، طبق قانون، اگر محصولي ترانس‏ژنيک يا تراريخته باشد حتما بايد روي بسته ‏بندي‌اش قيد شود اما در ايران هنوز کار زيادي در اين زمينه انجام نشده است.» (1)

اما چندي بعد در شماره 574 همين هفته نامه پرونده اي در صفحات «ديدبان سلامت» به بررسي موضوع «محصولات غذايي تراريخته» اختصاص مي دهد که در آن مسؤولين و کارشناسان در خصوص سلامت اين محصولات ابراز ترديد مي کنند و هُشدار مي دهند:

آزادسازي تراريخته ها سلامت مردم را به خطر مي اندازد / دکتر رحمت‌ا... حافظي، رئيس کميسيون سلامت، محيط‌زيست و خدمات شهري شوراي شهر تهران

«... در اتحاديه اروپا ضمن ممنوعيت کامل کشت اين محصولات، ورود محصولات بالاي 1درصد تراريختگي کاملا ممنوع بوده و کمتر از اين مقدار هم نيازمند برچسب‌گذاري است. در اين بين برخي از کشورها از جمله آمريکا به دلايل نامشخصي نسبت به توليد انبوه برخي از محصولات کشاورزي تراريخته اقدام کرده که البته مي‌تواند ناشي از اهداف استعماري آنها نيز باشد ...

دکتر ظريف، وزير امور خارجه براي روشنگري نسبت به خطرهاي محصولات تراريخته در اسفند ماه 1378 طي نامه‌اي به دفتر رئيس‌جمهور وقت، نسبت به پيامدهاي محصولات دستکاري ژنتيکي‌شده هشدار داده و تاکيد کرده که «اين محصولات دستکاري‌شده ژنتيکي مي‌تواند به‌عنوان سلاح عليه کشور مورد بهره‌برداري قرار‌ بگيرد به‌طوري که توليد‌کنندگان اين محصولات قادرند به‌عنوان مثال با نصب ژن عقيمي روي گندم، نسلي از کشور را عقيم کنند.» ...

بايد توجه داشته باشيم در مورد محصولات کشاورزي تراريخته به‌دليل تاثير مستقيم بر سلامت مصرف‌کنندگان و همچنين محيط‌زيست کشور، نبايد شتاب‌زده عمل کرد، لازم است تا زمان آشکارشدن نتايج مستند تحقيقات علمي داخلي و بين‌المللي، فرآيند توليد انبوه و تجاري‌سازي اين محصولات داخل کشور متوقف شود. چنانچه توليد محصولات تراريخته داخل کشور آزاد شود، سازمان‌هاي متولي بين‌المللي، ايران را در ليست کشورهاي توليدکننده محصولات کشاورزي تراريخته قرار خواهند داد که در نتيجه ممکن است در زمينه صادرات محصولات کشاورزي مشکلاتي ايجاد شود و در واقع يکي از مزيت‌هاي اصلي کشور در امر توليد و صادرات در معرض مخاطره قرار‌ گيرد ...»

اگر به محصولي شک کنيم، مجوز واردات نمي دهيم / گفت و گو با دکتر مهرناز خيرانديش، دبير کميته ايمني زيستي وزارت بهداشت در مورد چندوچون بررسي اين محصولات و چالش‌هاي آن

«... ما هيچ نوع محصول تراريخته توليدي‌اي نداريم و آنچه در حال حاضر در کشورمان توليد مي‌شود به صورت آزمايش ميداني است و ما هنوز مجوز توليد هيچ محصول تراريخته‌اي را صادر نکرده‌ايم و تا زماني که ما مجوز ندهيم، هيچ محصول تراريخته‌اي اجازه توليد در سطح تجاري را ندارد...»

تأثير محصولات دستکاري شده ژنتيکي بر اکوسيستم / دکتر داوود حيات‌غيب، دکتراي تخصصي محيط‌زيست و معاون دفتر پژوهش و توسعه فناوري سازمان حفاظت محيط‌زيست

«در کشور ما هيچ تحقيقي در مورد تاثيرات محصولات دستکاري‌شده روي اکوسيستم انجام نشده و مخاطراتي که ما بيان مي‌کنيم، از نتايج تحقيقاتي است که در کشورهاي ديگر انجام شده است. در سايت سازمان بهداشت جهاني به آلودگي ژني در اثر کشت محصولات تراريخته اشاره شده است ...»

با توليد انبوه محصولات تراريخته کاملا مخالفم! / دکتر زهرا عبداللهي، متخصص تغذيه و رئيس دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي

«با توجه به بحران جمعيت، توليد محصولات تراريخته راه‌حلي براي بهبود وضعيت توليد است اما مطالعات زيادي در دنيا انجام شده که تاثير محصولات تراريخته را روي حيوانات بررسي مي‌کند. 

اين تحقيقات نشان مي‌دهد غذاهاي تراريخته مشکلات کبدي، کليوي، پانکراس و حتي ناباروري ايجاد مي‌کنند و مي‌تواند باعث بروز سرطان شود. نتايج يکي از اين مطالعات که روي موش‌ها انجام شده بود، نشان مي‌داد نوزاد موش‌هايي که محصولات تراريخته مصرف کرده بودند بعد از 3 هفته از تولدش از بين مي‌رفتند ...

  در دنيا هيچ بررسي دقيق علمي‌اي انجام نشده که نشان دهد محصولات تراريخته چه معايب يا محاسني براي بدن انسان دارند و تا زماني که اين مطالعات انجام نشود، نمي‌توان توليد يا واردات آنها را آزاد کرد. سازمان جهاني بهداشت نيز گفته هنوز مستندات علمي محکمي در مورد تاثير محصولات تراريخته انجام نشده، بنابراين احتمالا محصولات تراريخته مي‌تواند سلامت مردم را تحت‌تاثير قرار بدهد ... بنابراين تا زماني که ما در مورد تاثير يک ماده غذايي بر سلامت انسان و مشکلاتي که ممکن است ايجاد کند، اطلاعاتي نداريم نبايد آن را وارد يا توليد کنيم.»

اما با وجود اين همه هُشدارها و ابراز ترديدها در خصوص محصولات غذايي تراريخته، باز هم مي بينيم که در شماره 577 اين هفته نامه(صفحه با خوانندگان)، يک متخصص بيوتکنولوژي و اصلاح درختان(2) در پاسخ به سؤال يکي از خوانندگان درباره توت فرنگي هاي با ماندگاري بالا مي گويد:

«توت‌فرنگي‌هايي که در حال حاضر در گلخانه‌ها توليد مي‌شوند اصلاح‌شده و جديد هستند. اين توت‌فرنگي‌ها درشت‌تر و سفت‌تر هستند و اصلاح‌شده‌اند که عمر بيشتري داشته باشند. خوردن اين توت‌فرنگي‌ها منعي ندارد ...» (3)

البته گرچه عبارت «اصلاح شده و جديد» لزوماً به معني تراريخته نيست ولي مي تواند انواع تراريخته را هم شامل شود.

همچنين در شماره 590 (صفحه با خوانندگان) نيز يکي از خوانندگان درباره ذرت هاي بسيار نرم و شيريني که به راحتي بخارپز مي شود، مي پرسد که «آيا اين ذرت ها تراريخته است؟ ... آيا مصرف مرتب آن ها براي مصرف کننده مضر است؟»

و در پاسخ به اين سؤال، يک متخصص فيزيولوژي و اصلاح سبزي ها(4) مي گويد: «... اين نوع ذرت که به آن ذرت شيرين مي‌گويند از نظر ژنتيکي اصلاح‌شده است ... و مصرف مداوم آنها مشکلي ايجاد نمي‌کند.» (5)

در انتها در اين يک بام و دو هواي اظهار نظرات متخصصان، توجه شما را به دو نمونه از برنامه هاي راديويي و تلويزيوني در اين خصوص جلب مي نمايم:

نقد و بررسي برنامه ششم توسعه با توجه به شاخص هاي الگوي ايراني اسلامي پيشرفت / اشکال پنجم: نفوذ امنيتي شامل محصولات غذايي تراريخته/ راديو معارف، 21 تيرماه 1395

نقد و بررسي برنامه ششم توسعه با توجه به شاخص هاي الگوي ايراني اسلامي پيشرفت / ادامه بررسي موضوع محصولات غذايي تراريخته/ راديو معارف، 22 تيرماه 1395

دريافت ميان‌برنامه‌هاي پخش شده در برنامه  ثريا با موضوع "محصولات تراريخت" در کيفيت‌هاي متفاوت

فيلم کامل برنامه «ميزگرد موافقان و منتقدان محصولات تراريخت در برنامه ثريا»

پي نوشت ها:

1- واژه هاي «تراريخته» و «فرادما» به چه معناست؟

2- دکتر عباس يداللّهي، عضو هيأت‌علمي دانشگاه تربيت مدرس

3- مصرف توت فرنگي هاي جديد با ماندگاري بالا ضرر ندارد؟

4- دکتر رضا صالحي محمّدي، عضو هيأت علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه تهران

5- ذرت تراريخته ضرر ضرر دارد؟

در خصوص لينک هاي مطالب هفته نامه سلامت ذکر اين نکته ضروري است که قبلاً در اين سلسله نقدها مستقيم از هفته نامه سلامت لينک مي دادم ولي بعد متوجه شدم که سايت اين نشريه به دليل تغييراتي که در طراحي آن اعمال کرده، آرشيو کليه مطالب قبل از سال 1393 را از دسترس خارج کرده است، لذا ناچار شدم محض احتياط مطالب مورد نياز را در وبلاگي به نام «کشکول سلامت» با برچسب گذاري موضوعات گردآوري کنم.

البته در پايان هر مطلب، لينک مربوط به آن را از سايت هفته نامه سلامت درج کرده ام.